Tijdens de Nacht van de Leefomgeving, gericht op milieuvriendelijk gedrag, betoogde PBL-directeur Hans Mommaas van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL)dat de overheid burgers veel meer moet ontzorgen bij hun duurzaamheidkeuzes.
Het PBL is het nationale instituut voor strategische beleidsanalyse op het gebied van milieu, natuur en ruimte. Het PBL is voor alles beleidsgericht. Het verricht zijn onderzoek gevraagd en ongevraagd, onafhankelijk en wetenschappelijk gefundeerd door het verrichten van verkenningen, analyses en evaluaties.
Betrek de burger meer bij het omgevingsbeleid
Er is de afgelopen jaren veel beleid ontwikkeld om Nederland duurzamer te maken, maar een kentering blijft nog uit zei Mommaas in zijn openingswoord over de nieuwe editie van de Balans voor de Leefomgeving 2020. In dit rapport zegt het PBL: betrek de burger meer bij het leefomgevingbeleid. De afgelopen jaren heeft de Nederlandse overheid het nodige beleid ontwikkeld om de grote leefomgevingsproblemen aan te pakken, maar een structurele kanteling is nog niet ingezet. Het gaat nog steeds niet goed met onze leefomgeving en de opgaven op het vlak van onder meer klimaat, natuur, grondstoffengebruik en woonomgeving worden alleen urgenter. De overheid blijft aan zet, maar de beleidsambities kunnen alleen slagen als die overheid daarbij ook de aansluiting bij de burger weet te vinden. Dat constateert het PBL met zijn tweejaarlijkse rapport ‘Balans van de Leefomgeving’. Voor het eerst is daarvoor publieksonderzoek gedaan naar het ervaren van de leefomgeving door de burger.
Overheid moet aansluiting vinden bij burger
“Wat het aanpakken van deze grote problemen betreft is er de afgelopen jaren in ons land veel beleid ontwikkeld”, stelt Hans Mommaas in een interview met de NOS. “Maar de burger is daarbij nog te weinig in beeld.” Enerzijds lukt het de overheid nog maar mondjesmaat om burgers te betrekken bij het beleid en hen te motiveren zelf een bijdrage te leveren, de zogenaamde ‘voorlopers’ uitgezonderd. Anderzijds wordt er (te) veel van individuele burgers verwacht.” Volgens het PBL moet de overheid meer verantwoordelijkheid nemen voor collectieve zaken zoals een stabiel en duurzaam energiesysteem, een robuust natuurnetwerk en een gezonde leefomgeving. Daarenboven moet ze burgers de ruimte en mogelijkheid bieden om in beweging te komen en stappen te zetten voor de (eigen) leefomgeving.
Een echte kanteling richting een betere leefomgeving is alleen mogelijk als de bredere samenleving in beweging komt.
Leefomgeving.
Het PBL geeft in het rapport suggesties om hardnekkige problemen met gevolgen voor de kwaliteit van de leefomgeving aan te pakken, zoals de uitstoot van broeikasgassen, het verlies aan biodiversiteit en verspillend gebruik van grondstoffen. Ook kan het herstelbeleid volgens het planbureau bijdragen aan de verduurzaming van de woningmarkt en het aanpakken van mobiliteitsproblemen, waar de komende jaren veel in geïnvesteerd gaat worden. Bij het herstelbeleid mogen de kwaliteit van onze leefomgeving en de doelen van het klimaat- en energiebeleid, het biodiversiteitsbeleid en de duurzame ontwikkelingsdoelen niet verder uit beeld raken. De overheid kan hier een belangrijke rol spelen door duurzaam gedrag te faciliteren. Dit kan bijvoorbeeld door niet-duurzaam gedrag minder aantrekkelijk te maken (bijvoorbeeld door milieukosten door te berekenen, of door regulering beter te handhaven) en duurzaam gedrag te vergemakkelijken (bijvoorbeeld door het minder ingewikkeld te maken om erachter te komen hoe je je huis het beste isoleren kan). Ook transparantie over de verdeling van lusten en lasten is belangrijk, tussen burgers onderling, en tussen burgers, overheden en bedrijfsleven. Daarnaast is het belangrijk om voorbij de koplopers te kijken en zicht te krijgen op wat de middenmoot beweegt en belemmert om zich in te zetten voor een duurzame leefomgeving en zich betrokken te voelen bij het beleid. Hierbij is het belangrijk om oog te hebben voor de verschillen, en hierop ook in te spelen met het beleid.
Duurzame koers
Het planbureau noemt het ook noodzakelijk dat Nederland een duurzame koers gaat varen. Andere landen zijn daarin al veel verder, laat de analyse van het PBL zien. “De EU en grote landen als Duitsland en Frankrijk zetten in hun herstelplannen in op duurzaamheid. Het zwaartepunt ligt daarbij op de samenhang met de transitie naar klimaatneutraliteit in 2050.”
Juist omwille van het behouden en versterken van de internationale positie van Nederland lijkt het zaak om bij de vormgeving van herstelbeleid bij deze bredere inzet op duurzaamheid aan te sluiten”, stelt het planbureau.