Chroom-6 staat al decennialang bekend als een kankerverwekkende stof, maar de vorming van chroom-6 onder thermische isolatie bleef lang onopgemerkt. Tijdens het congres Chroom-6 onder thermische isolatie van CIKC kwamen onderzoekers, juristen, isolatiespecialisten, opleiders en industriële eindgebruikers samen om dit groeiende risico te duiden. De boodschap was eensgezind: het probleem is reëel, actueel en vraagt om directe, gezamenlijke actie.
Hoe chroom-6 ontstaat: de chemie achter het risico
Romy de Laat (SEEF) legde de wetenschappelijke basis bloot. Onder isolatie ontstaat een reactie wanneer vijf factoren samenkomen: chroomhoudend RVS, langdurige verhitting rond 250 °C, zuurstof, vocht en isolatiematerialen die calcium- of natriumoxiden bevatten. Juist deze stoffen vormen een stabiele verbinding met chroom, zoals calciumchromaat — een extreem schadelijke chroom-6-verbinding.
Uit SEEF-onderzoek blijkt dat zelfs geringe vochtigheid de vorming al aanjaagt. Tijdens de presentatie werden vezelmonsters getoond die na verhitting geel uitsloegen; metingen lieten waarden zien die tientallen tot duizenden microgrammen chroom-6 per cm² bevatten, fors hoger dan de wettelijke luchtgrenswaarden. De Laat benadrukte dat de samenstelling van het isolatiemateriaal cruciaal is: zonder CaO of Na₂O ontstaat géén stabiel chroom-6.
Industriepraktijk: hoge waarden, laag bewustzijn
Ferdy de Smet (SEEF) liet aan de hand van praktijkfoto’s zien dat chroom-6 op veel plekken voorkomt waar je het niet verwacht: turbines, leidingen, warmtewisselaars, motorhuizen. In sommige gevallen werden waarden gemeten oplopend tot 5.500 microgram per 100 cm² — hoeveelheden die bij verstoring direct zorgen voor extreem hoge luchtconcentraties.
Het probleem werd jarenlang onderschat doordat er geen geschikte analysetechnieken waren. Nu SEEF meer dan 1.500 analyses per maand uitvoert, ontstaat een duidelijk patroon: waar warmte, vocht en CaO-houdende isolatie samenkomen, is het risico structureel aanwezig. Veel bedrijven herkennen het gevaar echter niet, omdat het onder de isolatie verborgen blijft. De blootstelling ontstaat vooral bij onderhoudswerkzaamheden: opensnijden, verwijderen of vervangen van isolatie.
Juridisch perspectief: verantwoordelijkheid en zorgplicht
Jurist Yvonne Waterman schetste het juridische kader rondom chroom-6, dat als CMR-stof onder strenge regelgeving valt. Werkgevers zijn verplicht blootstelling te voorkomen, te monitoren en te melden. Zodra bekend is dat chroom-6 kán ontstaan, geldt de zorgplicht — ook zonder specifieke wettelijke norm.
Waterman wees op jurisprudentie waarbij aantoonbare blootstelling niet eens nodig was om werkgevers aansprakelijk te stellen; een aannemelijke kans op causaliteit bleek voldoende. De parallellen met asbest zijn volgens haar onmiskenbaar. Ze pleitte ervoor dat de sector niet wacht op wetgeving, maar zélf protocollen en opleidingen ontwikkelt om incidenten te voorkomen.
Innovatie: nieuwe materialen, neutralisatie en coatings
Het congres liet zien dat de markt in rap tempo innoveert. Kavermat presenteerde calciumvrije isolatiematerialen die geen CaO of Na₂O bevatten en daardoor chemisch geen chroom-6 kunnen vormen. Het materiaal kan temperaturen tot 750 °C aan en biedt vergelijkbare prestaties als traditionele isolatiesoorten.
EcoPoint demonstreerde een neutralisatievloeistof die chroom-6 chemisch omzet naar het minder schadelijke chroom-3. Deze oplossing is vooral waardevol bij onderhoudssituaties waar bestaande installaties niet direct vervangen kunnen worden. Sherwin Williams presenteerde coatings die vocht en zuurstof blokkeren, waardoor de elektrochemische reactie die chroom-6 veroorzaakt wordt onderbroken. Insulcon benadrukte het belang van juiste materiaalkeuze en inspecteerbaarheid; technologie is slechts één kant van het verhaal.
Daarnaast nemen opleiding en kennisdeling een steeds grotere rol in. TOBI, het opleidingsfonds van de isolatiebranche, verwerkt chroom-6-risico’s inmiddels in diverse trainingen, zodat zowel monteurs als inspecteurs leren herkennen waar en wanneer gevaar kan optreden.
Van paneldiscussie naar praktijk: één sector, één aanpak
Tijdens de paneldiscussie werd veel verwezen naar asbest: ook daar ontstond pas veel later begrip voor risico’s, met alle gevolgen van dien. De parallellen zijn volgens arbeidshygiënisten en onderzoekers groot: onbekendheid, gebrek aan uniforme protocollen en grote verschillen tussen bedrijven.
De kern van de discussie: de sector moet zelf regie nemen. Zonder duidelijke, gedragen richtlijnen is er te veel variatie in aanpak, waardoor risico’s blijven bestaan. De experts riepen op tot:
- Uniforme inspectiemethoden,
- Duidelijke materiaalvoorschriften,
- Standaard PBM-richtlijnen,
- En vaste procedures voor sanering en neutralisatie.
Zodra de sector dit zelf organiseert, kan de overheid handhaven en ondersteunen.
Afbeelding Chroom6
Break-out sessies: verrassende consensus
In de break-out sessies tussen isolatiebedrijven, inspectiediensten, juristen en opleiders ontstond onverwachts veel eensgezindheid. De kennis is er, maar ligt versnipperd. De urgentie is voelbaar, maar vertaalt zich onvoldoende naar concrete maatregelen. De belangrijkste conclusies:
- Kennis moet worden gebundeld. Een centraal informatiepunt is noodzakelijk.
- Transparantie is essentieel. Bedrijven moeten weten waar risico’s kunnen optreden.
- Directe actie is mogelijk. Metingen, materiaalcontrole en LMRA’s kunnen morgen al worden uitgevoerd.
- Opleiding is cruciaal. Zonder kennis bij monteurs blijft het risico verborgen.
- Samenwerking moet structureel worden. Van fabrikant tot onderhoudsbedrijf.
De sector lijkt volgens deelnemers op een kantelpunt te staan. De risico’s zijn duidelijk, de technologie is beschikbaar, en het besef groeit dat ieder bedrijf een rol speelt in het voorkomen van een nieuwe beroepsziekte.
Conclusie: van onzichtbaar naar beheersbaar
Het congres maakte helder dat chroom-6 onder isolatie geen klein materiaalprobleem is, maar een integraal risico dat raakt aan chemie, veiligheid, aansprakelijkheid en duurzaamheid. De chemische mechanismen zijn bekend. De meetgegevens zijn overtuigend. Innovatie is beschikbaar. En de juridische kaders laten weinig ruimte voor vrijblijvendheid.
Nu is het aan de sector. Wie vooruit wil kijken, wacht niet op regelgeving, maar handelt vanuit eigen verantwoordelijkheid. Door samen te werken, kennis te delen en structurele protocollen te ontwikkelen, kan chroom-6 worden aangepakt voordat het — net als asbest — een maatschappelijke crisis wordt.
De tijd van onzichtbare risico’s is voorbij. De fase van zichtbare regie begint nu.
Tekst: Loet van Bergen Foto’s: Loet van Bergen, SEEF, Waterman Legal Consultancy